Tarihi eser paralar ile ilgili daha önce oluşturulmuş olan bir çok yazı görebilirsiniz. Ancak bu yazıların bir çoğu aradığınız cevabı bulmanız için yeterli olmayacaktır. Bugüne kadar tarihi eser paralar ve fiyatları ile ilgili yapmış olduğum araştırmaları sizlerle paylaşmak istiyorum. Evet, Türkiye Cumhuriyeti medeniyetin doğduğu topraklar üzerinde yer alması ile birlikte, bir çok türde antika paralar, sikkeler ve ve tarihi eserler barındırmaktadır. Bu doğrultuda, tarihi para sorgulama ve değerini öğrenme konusunda talep oldukça yüksek. Bu yazıda eski para değerleri ve para edecek olan tarihi paralar ile ilgili tüm detaylara değineceğim.
Tarihi Eser Paralar
Tarihi para fiyatlarını sorgulamak isteyen bir çok kişi, farklı bir yerden ya da farklı dönemlere ait paralar elde etmiş olabilir. Öncelikle bu konunun yasal olan ya da yasal olmayan durumlarını bilmeniz gerekir. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü sayfasında bu konuda detaylı bilgi bulabilirsiniz. Ayrıca 2863 sayılı Kültür Varlıklarını Koruma kanununda da tüm detaylar mevcut. Kanuna aykırı olan durumlar dışında kalan, tarihi paraların satışı için ise Numismatik alanında araştırma yapmalısınız.
Nümismatik; tarih dönemleri boyunca çeşitli devletlerin bastıkları paraları inceleyen bir bilim dalıdır. Bu bilim dalıyla uğraşan kişilere ise Nümismat denir. Türkiye’de bu konuda yetişmiş alanında uzman bir çok nümismat mevcut. Tarihi eser paralar ve fiyatları ilgili öncelikle danışabileceğiniz en profesyonel ve bilgili kişilerin onlar olduğunu bilmelisiniz. Eğer elinizdeki paranın değeri ya da satışının yasal olması ile ilgili tereddüt ediyorsanız, en yakın müze müdürlüğüne ya da bir nümizmata başvurabilirsiniz.
Peki nümizmat ya da müze müdürlüğüne başvurmadan tarihi para sorgulama işlemini nasıl yapabilirsiniz? Bu yazıda elinizde bulunan altın, gümüş, demir, maden ve kağıt paralarla ilgili yapmanız gerekenleri ve tüm sorgulama işlemlerini sizlere aktaracağım. Bu sayede elinizde bulunan eski paranın değerini tahmini olarak ortaya çıkarabilirsiniz.
Ülkemizde bir çok döneme ait tarihi eser paralar bulunması mümkündür. Mezopotamya’nın yani insanlığın doğru topraklar üzerinde yer alan Türkiye, aynı zaman parayı ilk bulan Lidyalıların yaşamış olduğu bölgeye sahiptir. Bununla birlikte Lidya Parası, Bizans Parası, Roma Parası, Eski Ermeni Paraları ve Osmanlı Dönemine ait sikkelerin bulunması mümkün. Bu tarihi eser paralar ve değerleri konusunda ise bilgi eksikliği çok fazla.
Elinizde eski dönemlere ait antika paralar bulunabilir. Ancak bu paraların eski olması sizi heyecanlandırmasın. İzmir ve Manisa bölgesinde tarlasında Lidya dönemine ait paralar bulan bir çok köylü ile karşılaşabilirsiniz. Ancak bu paraların hepsi değerli değildir. Çünkü paranın kondisyonu yani sağlamlığı oldukça önemlidir. Tabi bunun yanında eski paranın orijinallik sertifikasına da sahip olması, bazı tarihi eser satış siteleri için de önemlidir. Örneğin; Ebay üzerinde 55 dolar ile 5000 dolar arasında Lidya parası olduğu iddaa edilen sertifikalı madeni paraları inceleyebilirsiniz. Bu fiyat farklarının en büyük nedeni, bulunulan döneme ait paranın nadirliği ve kondisyonunun iyi durumda olmasıdır.
Türkiye’de elinizde bulunan tarihi eser paranın değerini sorgulamak için öncelikle hangi döneme ait olduğunu belirlemelisiniz. Elinizde bulunan paranın üzerinde, dönemin hükümdarına ait kabartma ya da mızraklı asker gibi figürler olabilir. Özellikle tarih öncesi dönemde bu tarz insan ya da hayvan figürlerinin basılı olduğu para sayısı oldukça fazla. Yunan gümüş paraları ve Bizans dönemine ait antika paralarda bu örnekler mevcut. Eski para değerleri konusunda uzman olan nümismatlar bu paraların değerini kolaylıkla belirleyebilecek iken, bilgi sahibi olmayanlar için tarihi eser para değerleri hakkında bilgi sahibi olmak zor olacaktır. Şimdi elinizde bulunan antika ya da tarihi paralar ile ilgili tahmini değeri nasıl öğrenebileceğinizden bahsedelim.
Tarihi Para Sorgulama
Öncelikle tarihi para sorgulama işlemi yapmak için, para elinize geçtiği tarih itibari ile 3 gün içerisinde en yakın müzeler müdürlüğüne gidip, elinizde bulunan paranın tarihi eser olup olmadığını öğrenin. Bu para tarihi eser değilse, koleksiyonerlerin ilgisini çekebilir. Eğer tarihi eser ise, 2856 sayılı kanun çerçevesinde, müze uzmanlarının yapacakları değerlendirme ile ikramiye ödemesi yapılır.
Müzeye gitmek dışında Nümizmatlar Derneğinden bilgi alabilir ya da size en yakın nümizmata başvurarak, elinizdeki antika paranın değeri hakkında bilgi alabilirsiniz. Tarihi eser paraları inceleyen bu kişiler, almış oldukları eğitim ve bu sektördeki deneyimleri ile sizlere en doğru bilgiyi vereceklerdir. ( Bazı durumlarda müze uzmanları tarafından nümizmatlara başvuruda bulunulur.
Peki size yakın bir noktada müze ya da nümizmat yoksa ne yapabilirsiniz? Yapacağınız en doğru hamle, öncelikle paranın fotoğrafını çekmektir. Çekmiş olduğunu paranın fotoğrafı ile Google Görseller ya da Yandex Görseller üzerinden arama yapın. Arama motorunun üst kısmında yer alan görsel yükle sekmesine tıklayarak, yükleyeceğiniz fotoğrafı seçin. Fotoğrafın yüklenme işlemi bittikten sonra Google, sizin elinizdeki paraya en yakın fotoları listeleyecektir.
Listelenen fotoğraflarla ilgili karşınıza Wikipedia ya da bilimsel makalelerin olduğu siteler çıkabilir. Tabi bunun yanında Amazon, Etsy ya da Aliexpress gibi sitelere ait görsellerde çıkabilir. Bazı paralar piyasada oldukça fazla olduğunda, 8-9 dolara kadar fiyatının düştüğünü ve pazar yerlerinde satıldığını görebilirsiniz. Ancak pazar yerlerinde, elinizdeki para yok ise, ve karşınıza çıkan sitelerde elinizde bulunan paranın değeri ile ilgili yüksek bir ibare mevcut ise, şanslı olabilirsiniz. Bu şekilde yapacağınız tarihi para sorgulama işlemi ile, karşınıza çıkacak olan sitedeki değer ile tahmini bir fiyat yürütebilirsiniz.
Tarihi Eser Paralar ve Değerleri
Kaşıkçı elmasının nasıl satıldığı ya da nasıl bulunduğu ile ilgili hikayeyi bilmeyen yoktur. Çöpte bulunduğu ve çok uygun bir fiyata satıldığı söylense de, şuan hak ettiği yerde sergilendiği bir gerçektir. Kaşıkçı elması örneğinden bahsetmemin nedeni ise, elinizde bulunan paranın gerçek değerini ölçebilmek için, tarihi eser paralar nereye satılır bilmeniz gerekir. Aksi taktirde elinizdeki parayı değerinin çok çok altında satmak durumunda kalabilirsiniz.
Elinde bulunan tarihi eser parayı 100 TL’ye satan da mevcut, 10 Bin Dolara satanda. Alanında uzman bir koleksiyoner ile karşılaştığınız zaman sizinle bu konuda pazarlık yapacaklardır. Ancak emin olun, işin uzmanı olan hiç bir koleksiyoner, yok pahasına sizden antika para almak istemez. Değeri neyse ödemede bulunurlar.
Ancak Facebook gruplarında ya da bazı forum sitelerinde, elinizde bulunan antika paraları alabileceğini söyleyen bir çok kişiyle karşılaşabilirsiniz. Lidya parasının 100 TL’ye satıldığına bizzat şahit oldum diyebilirim. Bu satış işlemini yapan kişiler, yüksek kazanç elde etmek isteyen kişiler tarafından, öncelikle ellerinde ki paranın değersiz olduğu konusunda ikna edilirler. Ardından, kısa zaman içerisinde satış gerçekleşir.
Tarihi eser paralar ve değerleri ile ilgili değerinin altında fiyat almamak için, öncelikle araştırmanızı iyi yapmalısınız. Bu konuda kendinize güvenmelisiniz ve Google üzerinden gerekli araştırmaları yapmalısınız. Gerekli araştırmaları yaptıktan sonra, tahmini fiyatları öğrenip, doğru fiyatlar üzerinde pazarlık yapabilirsiniz. Ancak unutmamanız gereken en önemli konu, karşınızdaki kişinin de antika paralar ile kazanç elde etmek istediğidir. Yani sizden en tepe fiyattan alım yapmak o kişiye zarar ettirecektir. Şimdi para eden eski paralar ile ilgili bilgi verelim.
Elinizde bulunan eski para Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet sonrası diye ikiye ayrılır. Cumhuriyet sonrası üretilen paraların değeri, basımı ve seri numarasına göre değişiklik gösterir. Az sayıda basılan seriler diğerler eski paralara göre daha değerlidir. Bu paraları değerli yapan diğer bir konu ise, paranın kondisyonudur. Bilindiği gibi her eski para değerli değildir. Koleksiyoncu tarafından sergilenebilir ve lisanslanabilir olmalıdır.
Cumhuriyet dönemi öncesi paralar ise Osmanlı Dönemine ait sikkeler, gümüş akçeler, Rumi altın, mangır, Hayriye altını gibi değişik isimlerle adlandırılır. Osmanlı paraları dönemin dönemin padişahlarına ve o dönem alınan kararlara göre değişiklik gösterebilir. Örneğin; bir dönem darphanelerin kapatılması ve yeniden açılmasıyla birlikte basılan akçelerin üzerinde resim yer almıştır.
Peki para eden eski paralar hangileridir? Elinizde bulunana paranın altın ya da gümüş olarak emtia değeri dışında tarihi bir değeri mevcut olabilir. Tabi sadece bu metallerden değil, dökme demir daha olsa tarih öncesi olması, Roma dönemine ait olması vb. gibi faktörler paranın değerli olmasını sağlayacaktır. Amazon, Ebay ve Etsy gibi sitelerde 1600’lü yıllara ait olup, satışı yapılan antika paraları görebilirsiniz. Bu paraların fiyatları 30 Dolardan başlayıp, 5 Bin dolara kadar çıkmaktadır. Bu kadar uygun ve pahalı olmasının nedeni tamamen temiz ve üzerinde yazılı olanların anlaşılabilir olmasından kaynaklanır.
Tarihi para çeşitleri tabi sadece bu tarz sitelerin üzerinde olan ya da ülkemizde bulunanlardan ibaret değildir. İnternet ortamında İnka dönemine ait ticaret yapılan paralar ile de karşılaşabilirsiniz. Ancak alım ve satım işlemi yapacaksanız, öncelikle bu paraların tarihi eser satışı sınıfına girmediğine dikkat etmelisiniz. Ayrıca eski para satışında dolandırıcılıkların da çok olduğu bir gerçek. Online antika satış siteleri üzerinde sahte lisans belgeleri ile satışı yapılan sikke ya da bronz paralar görmeniz mümkün.
Tek bir para çeşidine en değerli demek ya da ait olduğu döneme göre paranın değerini sınıflandırmak doğru olmayacaktır. Örneğin, en büyük antika para satış sitesi olan Vcoins üzerinde 1980’li yıllara ait olup 4500 Euro olan para görebileceğiniz gibi, 1500’lü yıllara ait olup 20 Euro’ya satılan para da görebilirsiniz. Tarihi eser paralar ve fiyatları tek bir kıstas ile değerlendirilemez.
En değerli tarihi paralar yerine öncelikle elinizde bulunan paranın sınıfını incelemelisiniz. Para eski kağıt para mı yoksa madeni para mı? Genellikle matbaa öncesine ait olan paralar yani madeni olanlar eski tarihi olarak sınıflandırılır. Bu paraların öncelikle altın, gümüş, bakır ya da boyanmış demir mi olup olmadığını inceleyerek değerini anlamaya başlayabilirsiniz.
Tabi paranın madeni değerinin dışında tarihi olan kısmına bakmalısınız. Zira madeni olarak sadece emtia fiyatı ile değeri kolaylıkla bulunabilir.
Osmanlı döneminde yapılan fetihler sonucunda, bazı yerlerdeki paranın değerini düşürebilmek için, eski döneme ait paralara eritilerek yeniden basım işlemi gerçekleştirilmiştir. Hatta Mısır’ın fethinden sonra, saraydaki altın ve mücevherler eritilerek akçe olarak basılmıştır. Bundan dolayı 1780 öncesi Osmanlı Dönemine ait altın sikkeler oldukça değerlidir..
Türkiye’de parayı ilk bulan Lidyalıların dışında, bir çok uygarlık ve imparatorluk yaşamıştır. Tabi bunun yanında göçebe toplumlar ve onların dışında savaşlarda yer almıştır. Yer altında ya da su altında bir çok tarihi eser paraların bulunduğu bir gerçektir. En bilinenleri Lidya paraları, Roma altını, Yunan gümüşü, Bizans altınları ve Osmanlık sikkeleri vb. diye sıralayabiliriz. Bu tarz eski madeni para değer tespiti için neler yapabileceğinizden yukarıda bahsetmiştik.
Tarihi eser paralar ve fiyatları ile ilgili bilgi sahibi olmak için öncelikle paranın ait olduğu dönemi bilmelisiniz. Bir çok kişi elindeki paranın Bizans mı, Ermeni mi yoksa Osmanlı parası mı olup olmadığını bilmemektedir. Üzerinde sadece semboller olan paralarla ilgili bu konuda bilgi sahibi olmamanız oldukça normal. Antika paraların tarihi hakkında bilgi sahibi olmak için, yukarıda tüm detayları sizlerle paylaştık. Bir nümizmata gitmek, müzeler müdürlüğüne başvuruda bulunmak ya da elinizdeki paranın görselini Google üzerinde aratmak yapabileceğiniz en doğru hamle olacaktır. Tabi bunun yanında KVMGM sitesi üzerinden 9. yüzyıldan başlayıp, günümüze kadar basılmış olan paralara ait resimli bilgiler bulabilirsiniz. Hatta bu paraların üzerinden basılı olan Hz. İsa ve Hz. Meryem’e ait baskıları görebilirsiniz.
Eski paraların tarihi ile ilgili paranın üzerindeki resim size basıldığı dönemle ilgili de bilgi verebilir. Paranın üzerinde aslan, yılan ya da farklı hayvan figürlerinin olması milattan önce basıldığına dair büyük bir kanıttır. Bunun yanında paranın üzerinden gladyatör, asker, kral ya da Arapça ve Yunanca yazıların olmasını dönemin tespiti için büyük bir ipucu vermektedir.
Tarihi eser paralar ve fiyatları ile ilgili araştırma yaptığınız zaman, karşınıza net bir değer sunan yazı ya da satış sitesi bulamazsınız. Bunun en büyük nedeni, aynı döneme ait ya da aynı para olsalar bile değerlerinin farklı olmasından kaynaklanır. Bazı koleksiyoncuların alışveriş siteleri üzerinden eski para sattığını görebilirsiniz. Bu paraların bir çoğu değerli değilken, bazıları ise nadir bulunduğundan yüksek fiyatlara satılır. Tabi bu satış rakamları itibari ile eski para fiyat listesi oluşturmak mümkün değil.
Forum Ancient Coins sitesi üzerinde 1000’lerce eski paraya ait bilgi bulmanız mümkün. Burada tarihi paralara sahip olan kişiler, online olarak belirledikleri fiyatlar üzerinden satış yapmaktadırlar. Türkiye’deki satış fiyatları ile bu sitedeki eski para fiyatları arasında büyük bir farklılık mevcut. Bu farkın en büyük neden ülkelerdeki koleksiyoner sayısından kaynaklanır. Örneğin; bundan 20 yıl önce Türkiye’de antika paralara büyük bir ilgi varken, şuan aynı ilgiyi görmek çok zor. Bu nedenle Türkiye’de 100 dolara satacağınız bir eski parayı, bu tarz sitelerde kolaylıkla 1000 dolara satabilirsiniz.
Yukarıdaki tarihi paraların dönemi, ülkemizde bulunabilecek olan paralara göre sıralanmıştır. Bu liste sadece bir örnek olarak paylaşılmıştır. Bunun yanında altın ve gümüş karışımı olan ve farklı uygarlıklara ait elektron paraların bulunması da mümkündür. Ancak unutmayınız ki, Cumhuriyet Sonrası Dönem basılmış olan paralar – ör: delikli madeni para – diğerleri kadar değerli değildir. Bu paraların değerli olması sadece seri numarası ve basılmış olduğu adet ile ilgilidir.
Eski ve tarihi paraların nereye satılacağını bilmeniz, paranın değerinde satılması konusunda oldukça önemlidir. Ancak daha önemli olan konu, mevcut paranın satışının yasal olup olmadığıdır. Tarihi eser vasfı kazanmış olan paralar ” devlet malı” niteliğindedir. Bu paraların satışı, yurt dışına çıkarılması adli cezalar almanızla sonuçlanacaktır.
Öncelikle tarihi eser olduğunu düşündüğünüz parayı, elinize geçtiği tarihten itibaren 3 gün içerisinde en yakın Müzeler Müdürlüğüne götürerek, incelemesini yaptırın. İnceleme yapan müze uzmanı size en doğru bilgiyi verecektir. Eğer göstermiş olduğunuz tarihi para, tarihi eser sınıfına giriyorsa, belirlenen değer üzerinden ikramiye ödemesi yapılır.
Peki tüm bu durumlar dışında kalan, tarihi eser paralar nereye satılır? Burada tercih tamamen size ait. Bir nümizmata ya da online olarak bireysel alıcılara satış yapabilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken tek konu, ortalama değeri bulmanız olmalıdır. Aksi taktirde, bilmeyen bir çok kişinin yaptığı gibi, 5 Bin Dolar edecek olan parayı, 100 dolara sizden alabilirler.
Yukarıdaki tarihi para çeşitleri madalyonun görünen sadece ufak bir kısmı. Binlerce çeşit eski para çeşitleri mevcut. Düşünün ki eski Mısır Döneminde bu antika paralar; tabet ve kil üzerine basılı olarak dahi çıkarılmıştır. Lidyalılar dönemine ait elektron balta şeklinde paralar bile mevcut. Bu nedenle tarihi eser paralar ve fiyatları konusunda, değer belirlemek için, bir nümizmat ile iş birliğine gitmelisiniz.
Ermeni paralarının tarihi 10. yüzyıla kadar dayanmaktadır. O dönemlerde kullanılan paralara Ermeni Dramı adı verilmektedir. Günümüzde ise altın ve gümüş eski Ermeni paraları ile karşılamak mümkün. Bu paraların değerleri konusunda ülkemiz ve yurtdışı arasında büyük farklılıklar mevcut. Yurtdışında yaşayan Ermeniler tarafından yüksek fiyatlara alım yapılmaktadır.
Osmanlık ya da daha eski dönemlerde paranın nadirliği değerini arttırırken, aynı durum Ermeni sikkeleri ya da paraları için geçerlidir. Bu paraların fiyatları 100 TL ile 20 Bin TL arasında değişiklik göstermektedir.
Osmanlı döneminde ilk para basımı 1300’lü yıllarda gerçekleştirilmiştir. Osmanlı öncesi altın sikke basımı Osmanlı’nın kuruluşu itibari ile de devam etmiştir. Her padişah tarafından da kendi dönemine özel para basımı yapılmıştır. 1600’lü yıllardan sonra ise kuruş adı verilen iri gümüş sikkeler Osmanlı’da görülmeye başlanmıştır. Osmanlı’da kullanılmış olan paraların birimi ise aşağıdaki gibidir.
Lidya döneminde para bulunmadan önce, takas yöntemi ile halk arasında ticaret yapılmaktaydı. Arpa, Buğday vb. gibi ürünler ise çalıştırılan işçilere yevmiye olarak verilirdi. Paranın bulunması ile birlikte Lidya döneminde; altın, gümüş ve elektron kullanılmaya başlanmıştır. Uşak, Manisa ve İzmir bölgesinde bu tarz eski Lidya paraları ile karşılaşan bir çok yerel halk olduğu bilinmektedir. Bu paraların kimisi, deforme olarak özelliğini kaybetmişken, altın ve gümüş olanlar kondisyonunu korumayı başarmıştır.
” Tarihi Eser Paralar ve Fiyatları” başlıklı yazımızda, eski para fiyatlarına ilişkin bilmeniz gereken tüm detayları aktardım. Daha detaylı bilgi almak ve aklınıza takılan konularda soru sormak için, yorumlar bölümünden yazabilirsiniz.
Ben de eski zaman tarihi 100.000 lira kağıt para var. İlgilenenler yazsın.
Merhabalar bir nümizmat ile görüşmeniz sizin için daha faydalı olacaktır.
Ermenilere ait altın sikke fiyatları ile ilgili bilginiz varmıdır acaba